BATMAN BAROSU

AV. SEDAT ÖZEVİN İNSAN HAKLARI MERKEZİ

BATMAN YÜKSEK GÜVENLİKLİ KAPALI CEZA İNFAZ KURUMU, M TİPİ KAPALI CEZA İNFAZ KURUMU VE T TİPİ KAPALI CEZA İNFAZ KURUMLARINDA YAPILAN TESPİT VE GÖZLEM RAPORU

EKİM 2021

A-RAPORUN KONUSU

Batman kapalı cezaevlerinde 01/06/2021 tarihinden 15/10/2021 tarihine kadar, merkezimize gelen şikâyetler ve uğranılan hak ihlallerine ilişkin tespitler ile bu durumlara ilişkin çözüm önerileri ve değerlendirme raporudur.

B-HEYETİN OLUŞUMU

Batman Barosu Av. Sedat Özevin İnsan Hakları Merkezi üyeleri ile bir heyet oluşturulmuştur. Heyette merkez koordinatörü Av. Kemal ÜNER ile merkez üyeleri Av. Gamze KIRBOĞA, Av. Necmettin YILDIZBAKAN, Av. Hamid YALÇIN, Av. Rıdvan ERZİK, ve Av. Eylem YAMAN yer almıştır.

C- ŞİKAYETLER

1-Çıplak arama

Mahpuslar tarafından merkezimize iletilen şikayetlerde, Ceza ve infaz kurumlarına girişlerde tutuklu ve hükümlülerin çıplak aramaya maruz kaldığı yönündedir.

Çıplak aramanın şartları ve ne şekilde yapılacağı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Yönetmelik’in 34’üncü maddesinde düzenlenmiştir.

Tutuklu veya Hükümlü olarak ceza ve tevkif evlerine giriş yapan yurttaşların merkezimize ilettikleri şikayetlere bakıldığında, uygulanan çıplak aramanın yönetmelik dışı, keyfiyet odaklı ve cezalandırma iradesi ile yapıldığı anlaşılmaktadır.

Şöyle ki; M. 34/ 2 -Hükümlünün üzerinde, kuruma sokulması veya bulundurulması yasak madde veya eşya bulunduğuna dair makul ve ciddi emarelerin varlığı ve kurum en üst amirinin gerekli görmesi hâlinde, çıplak olarak veya beden çukurlarında aşağıda belirtilen usullere göre arama yapılabilir:

a) Çıplak arama, hükümlünün utanma duygusunu ihlâl etmeyecek şekilde ve kimsenin görmemesini sağlayacak tedbirler alınarak gerçekleştirilir.

b) Arama sırasında önce bedenin üst kısmındaki giysiler çıkarttırılır, bedenin alt kısmındaki giysiler üst kısmındaki giysiler giyildikten sonra çıkarttırılır. Bu giysiler de mutlaka aranır.

c) Çıplak arama sırasında bedene dokunulmaması için gerekli özen gösterilir. Aranan kişinin beden çukurlarında bir şeyin bulunduğuna dair makul ve ciddi emarelerin bulunması hâlinde öncelikle, hükümlüden madde veya eşyanın kendisi tarafından çıkartılması istenir, aksi hâlde bunun zor kullanılarak gerçekleştirileceği bildirilir. Beden çukurlarındaki arama, cezaevi tabibi tarafından yerine getirilir

ç) Çıplak olarak arama, mümkün olan en kısa süre içinde bitirilir.

Yönetmelikte düzenlendiği üzere çıplak aramanın yapılabilmesi için yasak madde veya eşyanın bulunduğuna dair makul ve ciddi emarelerin varlığı ve kurum amirinin gerekli görmesi şartlarının mevcut olması gerekmektedir. Mahpuslar tarafından merkezimize iletilen şikâyetlerde ise çıplak aramanın Ceza ve tevkif evine giriş yapan her mahpusa uygulandığı yönündedir.

Yine 34/2-b fıkrasında aramanın ne şekilde yapılması gerektiği düzenlenmiştir. Yine mahpusların merkezimize ilettikleri şikayetlerde , üst ve alt vücudun ayrı ayrı değil bütün giysiler çıkarıldıktan sonra yapıldığı yönündedir.

Merkezimize iletilen şikayetlerde bir cezaevinden başka bir cezaevine nakil durumunda da nakil olunan cezaevinde çıplak aramaya maruz kaldıkları yönündedir. Kolluk gözetiminde nakledilen mahkumların yasak madde edinmesi imkansız bir durum iken nakil olunan ceza evinde tekrar çıplak arama yapılması uygulamanın gereklilik nedeniyle değil keyfiyet nedeniyle olduğunun kanıtıdır.

Söz konusu uygulamalar insan onuruna ve AİHS madde 3’te düzenlenen işkence, insanlık dışı veya onur kırıcı muamele yasağına da aykırıdır.

2- Darp , Cebir, Kötü muamele

Merkezimize iletilen şikayetlerde ceza ve tevkif evine giriş yapan mahpusların darp edildiği yönündedir. Özelikle adli suçlar nedeniyle cezaevine giriş yapan tutuklu-hükümlülere kamera kaydının olmadığı yerlerde darp uygulandığı yönünde şikayetler bulunmaktadır. İlimizde bulunan ceza evlerinde, Özellikle M tipi Cezaevinde darp uygulandığı yönünde şikayetler bulunmaktadır. Kamera kaydının olmadığı İlk arama yerinde ve çıplak aramanın yapıldığı odada mahpuslara darp uygulanmaktadır. Yine mahousların merkezimize ilettikleri şikayetlerde darp uygulayan infaz koruma memurlarının kendilerine ‘ sadece sana özel değil, her mahkuma dayak atıyoruz, bu bir şey değil sana hoş geldin dayağı atıyoruz sadece, eğer efendi durmazsan daha kötüsüne maruz kalırsın’ şeklindedir. Özellikle M tipi kapalı ceza infaz kurumunda çıplak arama amacıyla üstü çıkartılan Mahkumların İnfaz koruma memurları tarafından çıplak halde iken darp edildikleri yönünde çokça şikayet tarafımıza iletilmiştir. Mahpuslara, “neden ailelerine veya avukatlarına iletmedikleri” yönündeki sorumuza ise şikayet edenlerin özel bir odaya alındığı ve şiddetli şekilde darp edildiği ve bu nedenle şikayet etmeye korktukları belirtmiştir. Memurların söz ve davranışları darp ve cebrin rutin hale geldiğini ortaya koymaktadır.

Söz konusu uygulamalar suç olmakla birlikte Anayasa m.17’de güvence altına alınan eziyet yasağı ve AİHS m. 3 ‘te güvence altına alınan işkence ve kötü muamele yasağına aykırılık teşkil etmektedir.

3- Aşırı sıcaklar ve yetersiz soğutma şikayetleri

Bilindiği üzere ilimizde yaz aylarında ortalama sıcaklıklar 45 derecenin üstünde olmaktadır. Ceza ve infaz kurumlarının doluluğu nedeniyle koğuşlarda 20’nin üstünde mahpus kalmaktadır. Yönetmelik nedeniyle her koğuşa en fazla bir adet vantilatör verilebilmektedir. Koşullar göz önüne alındığında 20 kişilik koğuşlarda tek bir vantilatörün serinletmede yetersiz kalacağı , insancıl koşullarda infaz  olanağının kalmayacağı kuşkusuzdur.

4-Mahkumların dilekçelerinin alınmaması

Merkezimize iletilen şikayetlerde idari personeller tarafından dilekçelerinin alınmadığı, yasal hak olan dilekçe ve haberleşme haklarını kullanamadıkları yönündedir.

5-Fahiş kantin fiyatları

Merkezimize iletilen şikayetler arasında; kantinlerde satılan yiyecek ve eşyaların normalin çok üstünde fiyatlarda olduğu ve bu nedenle ihtiyaçlarını satın almakta zorlandıkları yönündedir.

6-Emanet eşya biriminin çok yavaş çalışması.

Pandemi süreci nedeniyle mahkumların kıyafetlerini, aileleri kargoyla göndermekte, cezaevi yönetimi  tarafından  2-3 gün bekletildikten sonra mahkumlara verilmektedir. Her ne kadar cezaevi idaresinin 2-3 gün içinde kıyafetleri mahkumlara vermesi gerekmekte ise de , keyfi nedenlerle teslim süreleri haftalar sürmektedir. Bu nedenle mahkumlar mağdur olmaktadır.

7-Kapasitenin üstünde mahkum sayısı

Yine mahpuslar tarafından merkezimize iletilen şikayetler arasında kapasitenin üstünde mahkumun aynı koğuşta kalmasıdır. Kapasitenin üstünde mahkumun aynı koğuşa verilmesi nedeniyle mahkumlar ranza bulmakta zorlanmakta ve yerde yatmak zorunda kalmaktadır. Beşiri ceza infaz kampüsü yeni kurulmuş ve kapasitesini henüz doldurmamıştır. Cezaevi idaresinin yeni koğuş açmama yönündeki tavrı nedeniyle mahkumlar insancıl olmayan şartlarda kalmaktadır.

D- CEZAEVİ İDARESİYLE YAPILAN GÖRÜŞMELER

Merkezimiz, Ceza infaz kurumları idarelerinden randevu talebinde bulunmuş, taleplerimize T Tipi Kapalı İnfaz Kurumu ve Yüksek Güvenlikli Kapalı İnfaz Kurumu idareleri tarafından olumlu dönüş yapılmıştır. Akabinde merkezimiz üyesi avukatlar tarafından ziyaretler gerçekleştirilmiştir.

M tipi kapalı ceza ve infaz kurumu idaresi ise ısrarlı görüş taleplerimizi reddetmiştir.

Yapılan görüşmelerde darp, işkence, kötü muamele ve çıplak arama ile ilgili şikayetler kurum idareleri tarafından reddedilmiştir.

Vantilatör yetersizliği, kantinlerde satılan yiyecek ve eşyalardaki fahiş fiyat konusunda yetkili olmadıklarını iletmişlerdir.

E- OLAYA İLİŞKİN GÖZLEMLER VE TESPİTLER

Batman Kapalı cezaevlerindeki mahpusların, işkence ve kötü muameleye yönelik beyanları genel olarak aynı yönde olduğu gözlemlenmiştir.

Çıplak aramanın yönetmeliğe aykırı, keyfi bir biçimde ve insanlık onurunu zedeleyecek şekilde yapıldığı kanaati oluşmuştur.

Mahpusların dilekçe hakkının engellendiği yönünde ciddi kuşkular mevcuttur.

İnfaz koruma memurlarının kötü muamele eylemlerinin olduğu yönünde şüphe oluşmuştur.

Mahpusların beyanlarından kendilerine hakaret ve küfürler edildiği bu eylemlerin hakaret ve tehdit suçunun unsurlarını oluşturduğu tespit edilmiştir.

F-SONUÇ VE ÖNERİLER

1- Mahpuslara yapılan işkence ve kötü muamele iddialarına ilişkin adli ve idari kurumlarca derhal soruşturma başlatılmalı ve etkin bir soruşturma yürütülmesi

gerekmektedir.

 2-Mahpusların dilekçe hakkının engellenmeden başvurularının ilgili yerlere gönderilmesi gerekmektedir.

3-Hijyen konusunda cezaevi idaresi tarafından gerekli özenin gösterilmesi ve temizlik malzemelerinin sağlanması gerekmektedir.

4-Cezaevlerinde yaşanan sorunlar hakkında ilgili ulusal ve uluslararası kurumlara bilgilendirilme ve gerekli başvuruların yapılması gerekmektedir.

5-Cezaevi koşullarının yasalara ve uluslararası sözleşmelere uygun koşullara kavuşturulması gerekmektedir.

6-Cezaevlerinde süre gelen hak ihlalleri nedeniyle ulusal ve uluslararası hukukungerektirdiği şekilde bağımsız denetim mekanizmalarının oluşturulması için devlet yetkililerini derhal gerekli çalışmaları başlatmaya davet etmekteyiz. Ayrıca söz konusu kapalı ceza infaz kurumlarında yaşanan hak ihlallerine karşı Adalet Bakanlığını, TBMM İnsan Hakları İnceleme Komisyonunu ve Türkiye İnsan Hakları Eşitlik Kurumu’nu göreve davet ediyoruz.02/11/2021